Historia Szkoły w Podegrodziu
W 1992 roku, podczas sprzątania budynków gospodarczych, odnaleziono niezwykle dokumenty. Na dnie .szafy leżały związane sznurkiem sterty starych notesów, druków i ksiąg. Po rozcięciu sznurka ukazat się napisany na ozdobnej nalepce grubego zeszytu tyluł "Księga wizytacyjna szkoły trywialnej w Podegrodziu zapisana od 1863 r." Drżącymi z przejęcia dłońmi ostrożnie przekładaliśmy karty grubego brulionu zapisane pięknym, kaligraficznym pismem o treski ułożonej w starej, dziewiętnastowiecznej polszczyzn ie. W kilku stertach leżało wiele doku'nentów: księgi wpisów uczniów, księgi protokołów, kilkaset dokumentów prawa szkolnego z początku wieku, listy, itd. Jak laki skarb przetrwał burze dziejów do naszych czasów, opierając się nawet uznaniu go za makulaturę przez różnych urzędników? Ocalała "opowieść", fragmentaryczna i niepełna jak sen sprzed lal o Szkole Podstawowej w Podegrodziu i o ludziach, którym służyła, a także o ich staraniach, by zapewnić młodzieży wygodę zdobywania wiedzy. Materiały te trzeba zbadać, opracować i opublikować po to, aby zachować je dla przyszłych pokoleń. Broszura opowiada o historii budynków szkolnych Szkoły Podstawowej.
Szkoła pierwsza.
? - 1858
Istniała z pewnością w końcu XVI w. W annałach
historii wymieniono ks. Jana Janiszewskiego i Stanisława z
Brzeska. Była szkołą parafialną. Wiemy także o zmarłych
podczas epidemii nauczycielach: Janie Żerkowskim i Janie
Czernkowskim. W XVII w. nauczycielami byli: Jan Fabrowicz,
Kazimierz Iraszewski i Jan Czernkowski. Drewniany, przyspsobiony
do celów szkolnych dom znajdował się obok nieistniejącego
kościoła, który został zastąpiony zbudowaną w pobliżu i
konsekrowaną w 1832 r. świątynią. Ponieważ posyłanie dzieci
na nauki zależało od statusu społecznego i woli rodziców
(Nauka w szkole nie była jeszcze obowiązkowa.) ilość uczniów
była zmienna i raczej niewielka. Podstawowe przedmioty nauczania
tej szkoły: język polski, łacina, muzyka i śpiew, a od 1805
r. zarządzeniem szkolnych władz Austrii także nauka języka
niemieckiego.
Szkoła druga
1858-1897
Proboszcz parafii ks. dr Wojciech Grzegórzek i przedstawicie!
wladz powiatowych, Jakub Lankota odnowwili szkolę. W 1858 r.
siłami własnymi zgromadzono środki na utrzymanie szkoły,
nauczyciela i dozorcy - pomocnika. W 1862 r. otworzono nowy
budynek ustawiony na przykościelnym placu. Zadziwiające, że ta
budowla przetrwała znacznie istnienie trzeciej szkoły .
Pełniła później rolę wikarówki organistówki, wiejskiego
lazaretu, sali katechetycznej i domu mieszkalnego . Ostatnimi
mieszkańcami, do rozbiórki w 1994r. byli p. Wybrańcy.
Ponieważ szkolą składała się z trzech oddziałów, nazwano
ją "trywialną". Później , po kilku
reformach-etalową, a następnie powszechną. W dokumentach
szkolnych wykazane są nazwy 23 wsi i odległości od nich.
Uczniowie przybywali na naukę nawet z tak odległych osad jak:
Skrudzina, Gabon, Krasne, Trzetrzewina. Po czterech latach
nauczania zreformowanej szkoły, powstała we Lwowie Wysoka Rada
Szkolna Krajowa, która prowadziła nadzór pedagogiczny i
zadecydowała o prowadzeniu następujących przedmiotów:
religia, język polski, s'piew, historia, pszczelarstwo,
jedwabnictwo i gimnastyka. Usunięto język niemiecki. Dwa razy w
ciągu roku szkolnego odbywały się w obecności radców
szkolnych tzw. " popisy". Z zapisów w księdze
wizytacji szkolnych można odczytać ilość uczniów, krórzy
brali udział w owych "popisach". W 1864 r.
uczęszczało do szkoły 74 , a wl890 już 174 uczniów. Znani
są nauczyciele : Ludwik Trzeciecki do 1881, potem Franciszek
Japoła, a od 1886r. wielce zasłużony dla Podegrodzia, autor
zachowanych Ksiąg Protokołów Rady.Szkoły Zygmunt Brandys.
Niewielka szkoła była ciasna. 17 listopada 1896r. podczas
posiedzenia Rady Szkoły podjęto decyzję: "Rada szkolna
miejscowa uchwaliła większością glosów sprzedać obecnie
się znajdujące grunty szkolne wraz z budynkiem szkolnym starym,
a za uzyskane z sprzedaży tej pieniądze nabyć od gminy
Podegrodzie karczmę, tak zwane} "Majerz", którą
gmina kupiła od C,K. Dyrekcji dóbr skarbowych na szkole,
tudzież zakupić także około tej karczmy leżqcy ogród dla
szkoły". Na koilcu protokołu podpisali się: ks.Jan
Oleksik-proboszcz, Jakub Konstanty, Józef Fraczek, Józef
Bodziony, Jan Liber i Zygmunt Brandys. Wygląd z lat 1960-1970
Szkoła trzecia. 1897-1953
Po podjęciu decyzji o przeniesieniu szkoły do
dawnej karczmy, zdecydwowano się pozostawić dawne grunty
szkolne. Za cenę łącznie 1000 ZLR (Złotych Reńskich)
sprzedano stara szkołę, a pieniądze przeznaczono na
uruchomienie nowego budynku. Nawet len lokal na diugo nie
wystarczy!. W 1904r. wynajęto dodatkowe sale w domach
prywatnych.Pod koniec istnienia tegoż budynku wynajmowano aż
cztery inne pomieszczenia u gospodarzy , a nawet przez pewien
okres czasu
(l 907-1910?) w poprzedniej szkole. Dawna karczma, a następnie
Szkoła stała w centrum Podegrodzia naprzeciw posesji p.
Czernkowskiego (którego przodkowie pracowali w szkole) po
przeciwnej stronie obecnego boiska sportowego. Starsi mieszkańcy
Podegrodzia doskonale ja pamiętają. Nauczyciele tego okresu to:
Zygmunt Brandys do 1921 r. a w latach 1922-1953 Alfred Przybyć.
Zachowane, zapisane przez Zygmunta Brandysa dokumenty z tej epoki
dają obraz jej społeczeństwa. Od 1895r. Wsoka Rada Szkolna
Krajowa wprowadziła obwiązek szkolny, którego
nieprzestrzeganie karano grzywną. Zebrane pieniądze
wykorzystywano na cele charytatywne w szkole. Czasami uchylano
grzywnę z humanitarnych powodów: 7 września 1903 r , ie takich
nędzarzy(...) należy zwolnić ud uczęszczania do szkoły, bo
sq sierotami ubogimi i nie ma kto ich żywić i okrywać, więc
muszą iść posłużyć. " 11 października 1903 r. "
Naiiczyciel zali się, ze w miesiącu wrześniu bardzo
nieregularnie uczęszczały dzieci do szkoly. Pań Modliszek
usprawiedliwia okoliczność tę zatrzymaniem się robót
gospodarskich, w skutek długotrwałej słoty przez co dzieci
musiały dopomagać w pracy rodzicom, bo o robotnika jest trudno
w tutejszej okolicy wobec emigracji ludności do Ameryki, budowy
dróg gminnych, budowy tam na rzece Dunajcu i prosi nauczyciela,
aby uwzględnił absencję dzieci w czasie pilnych robót
gospodarskich. Rada Szkolna decydowała o rozwoju szkoły.
Wchodzili w jej skład znani społecznicy Podegrodzia, także
współtwórcy Ochotniczej Straży Pożarnej, Kolka Rolniczego,
Teatru, Kasy Slefczyka, Szkoły Rolniczej: Jakub Konstanty,
Zygmunt Brandys, Józef Maciuszek, Józef Fraczek, Wojciech
Dyrek, Jan Oskard, Maksymilian Szelce, Tomasz Ciąglo oraz
proboszczowie parafii - ks. J. Drożdż, ks. Jan Oleksik,
ks.Anioni Antałkiewicz, ks. Jan Fabian. Potrzeby oświatowe byly
wielkie i mimo oporu Podegrodzian w 1912 r. otworzono Żeńską
Szkolę Rolniczą im. bł. Kunegundy. Braki lokalowe zmusiły do
budowy nowej szkoły. Na zebraniu wiejskim, które odbyło się 9
listopada 1947r. wybrano Komitet Budowy Szkoły.Wjego skład
weszli: Micha! Wójcik, Tomasz Łatka, Stanisław Chrząstowski,
Józef Latka, Józef Migacz, Józef Maciuszek, Kazimierz Pisarski
i W. Krzyżak.
Szkoła czwarta od 1953 r.
Budynek ten używany obecnie powstał w czasach
prezydenta Bieruta. Był bardzo nowoczesny. Zapewniał wtedy
wygodną naukę 226 uczniom i pracę 7 -miu nauczycielom.
Dwukondygnacyjna budowla posiada wysokie na 3,5 m. sale lekcyjne,
dużą kubaturę pomieszczeń i dające jasne oświetlenie okna.
Budynek powstał dzięki wielkiemu nakładowi pracy mieszkańców
wsi. W ciągu blisko 50-letniego istnienia poddawano go
dwukrotnie modernizacji. W 1969 roku zmieniono ogrzewanie z
piecowego na centralne a w latach 80 -tych zabudowano podcienia
przy wejściu głównym tworząc przedsionek oraz nowe
pomieszczenie, do którego przeniesiono pokój nauczycielski.
Pierwotny projekt z 1947 roku nie został Jeszcze niedawno widać
to byk) na bocznym skrzydle budynku, do którego dobudowano w
1999 r. nowe obiekty gimnazjum. W szkole, oprócz sal lekcyjnych
znajdują się: mała sala gimnastyczna, biblioteka, kuchnia ze
stołówką, świetlica i mieszkania ( dawniej trzy obecnie jedno
) dla nauczycieli. Z dwu stron założono piwnice zapewniając
pomieszczenia magazynowe, zasobnie opalu i kotłownię z
zapleczem. Przez dłuższy czas zasilanie w wodę odbywało się
z własnego ujęcia. Obecnie szkoła podłączona jest do
wodociągów wiejskich. Unieje także sieć telefoniczna,
nagłośnieniowa, informatyczna i alarmowa. Do terenu szkoły
należy także pokaźny obszar gruntu. Od strony południowej
położone są sportowe obiekty szkolne: dwa boiska, bieżnia i
" ścieżka zdrowia". Od strony północnej i
wschodniej znajduje się sad. Do lat 90-tych istniał także
ogródek. Otoczenie budynku obsadzono zapewne w celach
dydaktycznych różnymi gatunkami drzew pospolitych. Rosną tutaj
lipy, akacje, jesiony.wierzby, jarzębiny i tuje tworząc
przyjemną i zdrową atmosferę . Obecnie część tych drzew
wycięto robiąc miejsce pod nowe budynki. Pomimo położenia w
centrum wsi jest to zaciszne miejsce, o czym świadczy obecność
wielu gatunków zwierząt gnieżdżących się w pobliżu (np:
wiewiórki). Kierownikami i dyrektorami tej szkoly byli w
kolejności: Stanisław Kołat (1952-1954), Paweł Kozicki
(1954-1958), Józef Semla (1958-1961) i Jakub Widomski
(1961-1974, który został dyrektorem gminnym, a później
inspektorem. Pracował do śmierci w 1988). Od 1984 roku
dyrektorem jest p.Tadeusz Białka. Przez szereg lat była to
jedyna w okolicy szkoła siedmioklasowa a po reformie
ośmioklasowa. Uczniowie ze szkól niepełnych w Naszacowicach,
Mokrej Wsi i Stadiach uzupełniali naukę dojeżdżając do
Podegrodzia. W 1991 roku pobierało naukę ponad 430 uczniów
uczonych przez 26 nauczycieli w systemie dwuzmianowym .Był to
najtrudniejszy okres. Połowa zespołów klasowych liczyła pond
30 uczniów. Badania demograficzne wskazywały, że jeżeli
budynku się nie powiększy, nie będzie on w stanie pomieścić
wszystkich nawet w systemie dwuzmianowym. Rozbudowa stała się
koniecznością także z powodu reformy oświaty wprowadzającej
gimnazja w system nauczania.
Szkoła piąta
Miała być szkolą podstawową i jako taka została
zaprojektowana. Jednak z powodu reformy oświaty jej budynek
będzie zajmowało Gimnazjum w Podegrodziu. W 1993 r. Urząd
Gminy w Podegrodziu podjął uchwalę i wyasygnował fundusze na
projekt nowych budynków. Założono Społeczny Komitet Rozbudowy
.Szkoły. Pomysł powstał na początku lat 90-tych, kiedy nikt
nie przewidywał powstania gimnazjów. Obecnie nowozbudowany
budynek będzie zajmowało Gimnazjum w Podegrodziu. W końcu 1993
r. podjęto prace projektowe i przygotowanie terenu. Wyburzono
zabudowania gospodarcze i ścięto kilka drzew z sadu. W 1996r.
wykonano fundamenty pod zabudowę części dydaktycznej i sali
gimnastycznej. Dwa lata później zbudowano salę gimnastyczną,
a w 1999r. segment dydaktyczny. Budynek współgra stylistycznie
ze starą częścią szkoły, jest obszerny, wygodny i zapewni
wystarczająca ilość miejsca dla uczącej się młodzieży.
Plan zagospodarowania terenu szkoły przewiduje jeszcze
założenie obiektów sportowych dla gimnazjum oraz postawienie
niezależnego budynku przedszkola.